Psychische klachten bespreekbaar maken blijft uitdaging op werkvloer

Het ziekteverzuim in Nederland blijft stijgen en steeds vaker zijn mentale klachten de oorzaak. In het eerste kwartaal van 2025 lag het verzuimpercentage opnieuw hoger dan een jaar eerder. Na griep en verkoudheid vormen psychische klachten, zoals stress, overspannenheid en burn-out, de meest genoemde reden voor verzuim (CBS, 2025). Uit de TNO Arbobalans (2024) blijkt dat 75 procent van de verzuimende werknemers met psychische klachten aangeeft dat deze (deels) samenhangen met werk. Toch lijkt in veel organisaties een structureel gesprek over mentale gezondheid op de werkvloer nog te weinig te worden gevoerd.

Werkcultuur als blinde vlek

De belangrijkste oorzaak van werkgerelateerd verzuim is een te hoge werkdruk, in 2024 genoemd door 27 procent van de verzuimende werknemers (CBS, 2025). De mentale druk op werkenden neemt al jaren toe, mede door voortdurende reorganisaties, personeelstekorten en verandering in werkmentaliteit. De impact van een onveilige of problematische werkcultuur krijgt in onderzoek en beleid vaak minder aandacht.

“Veel organisaties onderschatten nog altijd de impact van mentale belasting,” zegt Lara Koijk, psycholoog Arbeid & Netwerkontwikkeling bij SpecialistenNet. “Wachten tot klachten vanzelf verdwijnen, kost niet alleen veel geld, maar ook waardevolle mensen. Werknemers ervaren te weinig steun, missen autonomie en voelen zich onvoldoende vrij om psychische klachten bespreekbaar te maken. In zo’n omgeving zijn losse interventies of vitaliteitsweken niet meer dan een pleister op de wond.”

Verzuimkosten lopen op tot honderden euro’s per dag

Uit de TNO Arbobalans 2024 blijkt ook dat meer dan de helft van de verzuimkosten het gevolg is van psychosociale arbeidsbelasting, zoals werkdruk en ongewenste omgangsvormen. Vooral in sectoren als het onderwijs en de gezondheidszorg wordt verzuim hier vaak aan toegeschreven. Verzuim door psychische klachten duurt bovendien gemiddeld 63 dagen. De impact op organisaties is daardoor aanzienlijk: in 2025 worden de gemiddelde kosten van psychisch verzuim geschat op €360 tot €400 per medewerker, per dag. De totale loondoorbetalingskosten voor werkgerelateerd psychisch verzuim worden inmiddels geschat op ruim €4,9 miljard per jaar.

• Lees ook: Werkgerelateerd verzuim fors duurder: psychosociale druk grootste kostenpost

Tijd voor een preventieve aanpak

Ondanks deze zorgwekkende cijfers blijft mentale gezondheid op de werkvloer vaak lastig bespreekbaar. Achter een glimlach of vriendelijke groet kan iemand worstelen. Daarnaast signaleren veel organisaties klachten pas laat, terwijl die er vaak wel al zijn. Een gezonde werkvloer vraagt om een cultuur waarin mentale uitdagingen worden erkend en waarin medewerkers tijdig de juiste ondersteuning krijgen.

Volgens SpecialistenNet vragen steeds meer organisaties ondersteuning bij het omgaan met en voorkomen van mentale uitdagingen. In 2025 zagen zij een toename van maar liefst 47 procent in het aantal aanmeldingen voor mentale zorgtrajecten ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dit wijst erop dat organisaties vaker actief aandacht besteden aan het welzijn van medewerkers.

SpecialistenNet hanteert een 5 O-model, dat bestaat uit: Opleiden, Opmerken, Opknappen, Opbloeien, Ophelderen. Dit kan organisaties een helder kader bieden om gericht aan de slag te gaan met vitaliteit en mentale gezondheid. Niet alleen om klachten te behandelen, maar ook om ze te voorkomen. Hoe langer klachten aanhouden, hoe groter de kans op langdurig verzuim en hogere kosten. Vroege signalering leidt tot bewustwording en voorkomt langdurig verzuim.

Melvin Klink, Commercieel Directeur bij SpecialistenNet: “Wat nodig is, is een structurele aanpak waarin mentale gezondheid een vast onderdeel is van de organisatiecultuur. Bedrijven die actief investeren in preventie, tijdige signalering en mentale veerkracht, zien de positieve effecten: minder verzuim, meer werkplezier en grotere betrokkenheid.”

• Lees ook: Verzuimmanagement deel 1: niet alleen een HR-thema, maar een strategische noodzaak

De campagne van SpecialistenNet

Om het bewustzijn verder te vergroten start SpecialistenNet een campagne over een toxische werkcultuur. Met korte video’s en berichten, in de stijl van een nieuwsuitzending, worden herkenbare, branchespecifieke werksituaties op satirische wijze uitvergroot. De campagne wil organisaties bewust maken van thema’s als werkdruk, burn-out en ongezonde werkculturen, onder meer via satirische video’s. Door specifiek te richten op HR- en vitaliteitsmanagers van grote organisaties, wil SpecialistenNet het gesprek bij hen openen.

Op de campagnepagina van SpecialistenNet kunnen organisaties, (HR-)managers en werkgevers een vitaliteitstest doen. Op basis van de uitkomst zal SpecialistenNet een praktische checklist toesturen. Hiermee kan de organisatie stappen zetten voor een toekomstbestendiger vitaliteitsbeleid. De campagne wordt gepresenteerd als een laagdrempelig startpunt voor organisaties die aandacht willen besteden aan mentale gezondheid op de werkvloer.