Personeelsmonitor gemeenten: aanhoudende krapte, vergrijzing en werkdruk

Het aantal medewerkers bij de 342 gemeenten in Nederland groeide in 2024 met 4,6 procent naar 200.750. Die groei ligt lager dan in 2023, toen de bezetting nog met 5,6 procent groeide. Slechts 60 procent van de gemeenten verwacht in 2025 verdere groei van de bezetting. Dit was in 2023 nog 80 procent. Verder nam ook de in-, door- en uitstroom van medewerkers bij gemeenten af. Dat blijkt uit de Personeelsmonitor Gemeenten 2024 van A&O fonds Gemeenten. 

Lichte stijging ziekteverzuim

Het ziekteverzuim bij gemeenten steeg in 2024 licht naar 6,7 procent (in 2023 was dit 6,5%). Het percentage ligt hoger dan in andere sectoren (gemiddeld 5,2%) en daar is juist sprake van een lichte afname van het verzuim. Hoewel het kortdurend verzuim bij gemeenten wat afnam, steeg het langdurig verzuim. Oorzaken voor langdurig verzuim zijn volgens bedrijfsartsen voornamelijk fysieke en fysiologische omstandigheden, werkdruk en stress en ook steeds vaker privéomstandigheden.

• Lees ook: 5 tips voor strategische personeelsplanning bij de overheid

Werkdruk serieus probleem

Negen op de tien gemeenten geeft aan dat werkdruk een serieus probleem binnen de organisatie is. Hoopvol is dat steeds meer gemeenten maatregelen nemen om de werkdruk terug te dringen. In 2024 gaf 72 procent van de gemeenten aan hiermee bezig te zijn (in 2023 was dit 67%). De meest genomen maatregelen zijn het houden van coachingsgesprekken, het uitbreiden van de bezetting en de prioritering van werk.

Maatregelen tegen personeelstekort

Het blijft voor gemeenten lastig om personeel te vinden. Positief is dat 90 procent van de gemeenten maatregelen nam om de personeelstekorten het hoofd te bieden. Gemeenten zetten zowel in op nieuwe instroom door bijvoorbeeld te werven op vaardigheden en talenten in plaats van diploma’s (58%) of zelf personeel op te leiden (51%). Ook werd het werk anders georganiseerd door bijvoorbeeld functies en taken te combineren (50%) en medewerkers meer uren te laten werken (41%). Acties met betrekking tot het behouden van medewerkers werden eveneens ingezet, met name op het gebied van vitaliteit, onboarding en het stimuleren van leren en ontwikkelen.

• Lees ook: Gemeenten willen het personeelstekort het hoofd bieden door samen te werken

Minder externe inhuur

Gemeenten gaven in 2024 gemiddeld iets minder uit aan externe inhuur: het aandeel ten opzichte van de loonsom daalde van 18,1 procent in 2023 naar 17,5 procent in 2024. Het aantal gemeenten dat actief beleid voert om externe inhuur te beperken, is toegenomen van 50 naar 57 procent in 2024. Dit heeft mogelijk te maken met de opheffing van het handhavingsmoratorium van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Het terugdringen gebeurde namelijk vooral door tijdelijke arbeidsovereenkomsten aan te bieden of flexibele banen om te zetten in vaste banen.

Vergrijsd personeelsbestand 

Gemeenten slagen er steeds beter in om jongere medewerkers aan te trekken. De gemiddelde leeftijd daalde naar 46,5 jaar en het aandeel jongeren (onder 35 jaar) in de instroom steeg licht naar 43 procent. Het personeelsbestand van gemeenten blijft desondanks relatief vergrijsd: 57 procent is 45 jaar of ouder, tegenover 43 procent van de beroepsbevolking. Vrouwen zijn opnieuw vaker te vinden in leidinggevende functies. Met 46 procent ligt dit een stuk hoger dan het landelijke gemiddelde van 30 procent.

Veel onzekerheden voor de toekomst

De toekomst van de gemeentelijke arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door aanhoudende krapte, vergrijzing en toenemende druk op medewerkers. Tegelijkertijd zijn er ook veel onzekerheden voor gemeenten, bijvoorbeeld wat betreft technologische ontwikkelingen, mogelijk meer (complexe) taken vanuit het Rijk en hun financiële ruimte. “Gemeenten geven aan dat arbeidsmarktstrategie, strategische personeelsplanning en HR-analytics hun drie belangrijkste HR-thema’s zijn”, zegt Patricia Honcoop, programmamaker Onderzoek bij A&O fonds Gemeenten. “Ze laten hiermee zien dat ze zich bewust zijn hoe belangrijk het is om vooruit te kijken en strategische en slimme keuzes te maken.”