2024: meer zzp’ers op afkoelende, krappe arbeidsmarkt in aantrekkende economie

Het jaar 2024 is een bijzonder jaar geworden. Terwijl de economie in het vierde kwartaal met bijna twee procent groeide, de sterkste groei in bijna twee jaar, groeide de werkgelegenheid met nog maar 0,1 procent. Dat was de kleinste groei in bijna vier jaar. Tegelijk bleef de werkloosheid onveranderd laag en steeg het aantal nieuwe vacatures in het laatste kwartaal onverwacht. Het aantal werknemers met een vast contract steeg, het aantal zzp’ers nog harder.

Economie aangetrokken, arbeidsmarkt afgekoeld, behalve in de Publieke sector

In het vierde kwartaal is de totale Nederlandse economie behoorlijk mooi gegroeid, met +1,8% ten opzichte van een jaar eerder. Dat was de sterkste kwartaalgroei van het jaar, waarmee de economie in het hele jaar +0,9% groter is geworden dan in 2023 (toen groeide de economie maar +0,1%). De totale werkgelegenheid groeide met +0,1% in het vierde kwartaal, en met +0,6% in het hele jaar (dat was +2,0% in 2023). De werkloosheid kwam in het laatste kwartaal van 2024 uit op 3,7%, wat ook het jaargemiddelde is geworden. Dat is stevig onder de krapte-grens van 5% (daaronder is de arbeidsmarkt krap, daarboven is het voor werkgevers makkelijker om aan goede kandidaten te komen). Begrijpelijk dat door werkgeversvereniging AWVN al in de tweede week van dit jaar aandacht werd gevraagd voor de sterke cao-stijgingen.

Uitgedrukt in het aantal werkenden, was de groei van de totale werkgelegenheid op jaarbasis +61.000 personen. Als we inzoomen op de sectoren waaruit de Nederlandse economie bestaat, valt op dat er niet alleen (lichte) groei is geweest, maar ook krimp in 2024 – zoals in de Handel (retail, groothandel), de Industrie en de Financiële diensten (banken, verzekeraars), en zelfs wat in de IT.

De sterkste groei zat in de sectoren Specialistische zakelijke diensten (accountancy, reclamebureaus en dergelijke), de Bouw en – vooral – de Publieke sectoren (Overheid, Onderwijs en Zorg). In totaal is de werkgelegenheid in de Profit-sectoren met -18.000 werkenden gekrompen. (Van 10.000 nieuwe werkenden was nog niet bekend in welke sector zij werkten.)

Aantal vaste contracten gegroeid, aantal zzp’ers nog harder

Op een vanwege de lage werkloosheid krappe arbeidsmarkt, neemt het aantal werkenden met een vast contract (contract voor onbepaalde tijd) altijd snel toe. Hun aandeel in de totale werkende beroepsbevolking stijgt dan. In een onzeker wordende economie neemt doorgaans eerst het aandeel tijdelijke en flexibele contracten af, en in een herstellende economie neemt hun aandeel juist (sterk) toe. Het laatste kwartaal van 2024 werd gekenmerkt door de historisch unieke combinatie van krapte plus onzekerheid plus herstel. Al met al leidde dat tot een geringe groei van het aantal werkenden met een vast contract: +84.000, ofwel +1,6% ten opzichte van 2023. Het aandeel werkenden met een vast contract steeg daardoor van 55,6% naar 56,1%. De totale flexibele schil kromp met -0,3% en bevatte in 2024 nog 38,4% van alle werkenden (was 38,8% in 2023). Mogelijk vonden werkgevers de krapte zwaarder wegen dan de onzekerheid, en anticiperen ze op verder herstel.

Binnen de flexibele schil waren er overigens flinke verschillen zichtbaar: het aantal uitzend- en detacheringskrachten nam af, en dat gold ook voor de tijdelijke medewerkers met uitzicht op vast en de overige tijdelijke medewerkers; het aantal oproep- en invalkrachten steeg nog licht en het aantal zzp’ers eigen arbeid groeide met +42.000 nog steeds fors (dat is +4,1% ten opzichte van 2023!).

Ook hier zijn grote verschillen zichtbaar tussen de sectoren. In de Overheid komt de groei van de werkgelegenheid bijna volledig voor rekening van werknemers met een vast contract, in de Specialistische zakelijke diensten, de Zorg, de Bouw en het Onderwijs hebben de zzp’ers eigen arbeid ook een flink deel van de groei voor hun rekening genomen. In de Industrie is het aantal werknemers met een vast contract juist stevig gekrompen (dat waren vooral werknemers in de leeftijd van 45 tot 55 jaar). Verder is in de krimp van de werkgelegenheid vooral voor rekening van de flexwerkers gekomen. In de Zorg lijkt het zelfs alsof per saldo 13.000 flexwerkers een vast contract hebben gekregen of als zzp’er eigen arbeid zijn begonnen.

Meer nieuwe vacatures in het vierde kwartaal, toch blijft het nog even pauze

In 2024 werden er ruim 1,4 miljoen (1.426.000) nieuwe vacatures gecreëerd, een nietige 5.000 minder dan in 2023. Dat die krimp uiteindelijk zo klein is uitgevallen, is volledig te danken aan het aantal nieuwe vacatures in het vierde kwartaal – daarin worden doorgaans de minste nieuwe vacatures uitgezet, maar in 2024 kwam het aantal met 342.000 ongeveer op dat van het derde kwartaal uit (tegen 327.000 een jaar eerder).

Om in te kunnen schatten of het aantal nieuwe vacatures in de komende kwartalen zal blijven groeien ten opzichte van een jaar eerder, is het interessant om naar de veranderingen in de verwachtingen van werkgevers in de dienstverlening te kijken. Via de indicator Personeelssterkte in de komende 3 maanden geven zij de onderzoekers van het CBS elke maand te kennen wat zij verwachten – en de veranderingen in die verwachtingen zijn een goede voorspeller van de komende ontwikkeling van het aantal nieuwe vacatures. Volgens die veranderde-verwachtingenindicator (de blauwe curve in de wat volle grafiek hieronder) was de opleving in het vierde kwartaal een tijdelijke – waarschijnlijk zal de onzekere context van dit moment tot voorlopig blijvende voorzichtigheid bij werkgevers leiden.

Daarom, net als in mijn prognose voor dit jaar: de economie borrelt op een redelijk vuurtje verder, de werkgelegenheid koelt juist nog wat af, de enorme krapte op de arbeidsmarkt zal voorlopig even wat minder erg gevoeld worden, maar zal zeker niet verdwijnen. Daarom is het nu ook weer belangrijk om te benadrukken: benut deze relatieve pauze om je als werkgever klaar te maken voor aanstekelijk werkgeverschap!