Psychologen roepen op: zet proactief in op psychologische veiligheid op de werkvloer

Om organisaties hierbij te ondersteunen, lanceert het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) de paper psychologische veiligheid. De nadruk in het maatschappelijke debat ligt nu met name op sociale veiligheid en reactief handelen als het fout gaat, terwijl de voordelen voor organisaties die proactief met psychologische veiligheid aan de slag gaan groot zijn.

Bas van Ommeren, registerpsycholoog Arbeid & Organisatie van het NIP: “Veel organisaties weten dat een veilige werksfeer creëren belangrijk is, maar hebben geen idee waar ze moeten beginnen. Arbeids- en organisatiepsychologen vertalen in de paper de meest recente wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van psychologische veiligheid naar concrete handvatten voor organisaties om hier zelf stappen in te kunnen zetten.”

Misvatting sociale veiligheid

In de maatschappelijke discussie wordt veelal gesproken over sociale veiligheid, terwijl men psychologische veiligheid vergeet. Daarmee doe je aan symptoombestrijding; op papier heb je het mooi geregeld, maar het is maar de vraag of het in de praktijk ook werkt. Sociale veiligheid gaat namelijk over de institutionele maatregelen die een organisatie neemt om de werkomgeving veilig te maken, zoals het aanstellen van een vertrouwenspersoon en het implementeren van klachtenprocedures. De organisatie laat hierdoor merken dat het onderwerp belangrijk is maar de kous is hiermee niet af. Hoewel regels en protocollen belangrijk zijn, zit psychologische veiligheid dieper.

Cora Reijerse, registerpsycholoog Arbeid & Organisatie van het NIP: “Psychologische veiligheid draait om een positieve werksfeer en een open en veilige omgeving, waarin teamleden zich comfortabel voelen om hun mening te uiten, feedback te geven en fouten te maken. Dit stimuleert individuele groei en versterkt de samenwerking. Het verandert mee met de samenstelling van het team en de context van de organisatie. Psychologische veiligheid is een voortdurend proces dat het gedrag en de dynamiek binnen een organisatie beïnvloedt.”

Maak psychologische veiligheid bespreekbaar

Een eerste goede stap voor organisaties om met psychologische veiligheid aan de slag te gaan is het bespreekbaar maken op het moment dat het onderwerp nog niet speelt. Met behulp van quickscans motiveer je werknemers het gesprek over psychologische veiligheid binnen het eigen team aan te gaan. Deze scans vragen bijvoorbeeld uit in welke mate mensen doen wat ze beloven of elkaar aanspreken op lastig gedrag. Daarnaast is het van groot belang dat leidinggevenden het goede voorbeeld geven. Het is aan elke leidinggevende om deze handschoen op te pakken.

Bas van Ommeren, registerpsycholoog Arbeid & Organisatie van het NIP: “Start met praten, maak psychologische veiligheid een ‘normaal’ onderwerp binnen het team. Hoe willen we met elkaar omgaan? Wat verwachten we van elkaar? Hoe houden we elkaar scherp? In verbinding met iemand komen is niet zo makkelijk. Neem, ook als leidinggevende, de ruimte en tijd om na te denken over het effect van je gedrag op anderen en met elkaar daarvan te leren.”

Houd het onderwerp levend

Als het onderwerp psychologische veiligheid eenmaal aandacht heeft, is het vervolgens belangrijk deze levend te houden. Dit betekent dat een organisatie niet klaar is na een paar gesprekken. Neem het onderwerp bijvoorbeeld op in de jaarcyclus, of bespreek het eens per maand in het werkoverleg. Het gaat om samenwerking, dus zorg voor gezamenlijke momenten om dit aan te kaarten. Alleen dan staat psychologische veiligheid echt op de kaart en zullen de vele positieve effecten hiervan duidelijk worden.