Kabinet organiseert top over arbeidsmarktkrapte: ‘Hoe kunnen we meer doen met minder mensen?’

De lente begon dit jaar niet alleen met zon, maar ook met een scherpe realiteitscheck in Den Haag. Op vrijdag 21 maart vond de Arbeidsmarktkraptetop plaats, een initiatief van minister Eddy van Hijum (SZW), die samen met vier andere bewindspersonen in gesprek ging met vertegenwoordigers uit wetenschap, onderwijs, bedrijfsleven en belangenorganisaties. De centrale vraag van de dag: hoe houden we Nederland draaiende, nu personeelstekort een structureel en hardnekkig probleem is geworden?

Personeelstekort als structurele realiteit

Het tekort aan mensen op de arbeidsmarkt is inmiddels structureel. Volgens het rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 zijn er nu voor elke 100 werkenden 108 vacatures. De vergrijzing is in volle gang, de uitstroom van babyboomers neemt toe, en tegelijkertijd zijn er juist méér mensen nodig in sectoren als zorg, onderwijs, woningbouw en defensie.

• Lees ook: Weer heel drukke pauze op de arbeidsmarkt in 2025 – HRMorgen.nl

Minister Van Hijum opende de bijeenkomst met een duidelijke boodschap: “Het tekort aan personeel ondergraaft de kwaliteit van de publieke dienstverlening en het verdienvermogen van Nederland. We moeten onder ogen zien dat er geen eenvoudige oplossingen zijn.” Zijn oproep: arbeidsproductiviteit moet omhoog, werken moet aantrekkelijker worden, en iedereen die kán werken moet een kans krijgen om mee te doen.

Analyse en perspectief: keuzes maken

In haar keynote speech zette Marieke Blom, hoofdeconoom van ING, de toon. “De krapte op de arbeidsmarkt is ons grootste probleem,” stelde ze. “De analyse is er al, de kennis ligt op tafel, maar we begrijpen het niet helemaal. We willen verduurzamen, investeren in onderwijs en zorg, maar er is te weinig mankracht. Dan móet je keuzes maken.”

Blom benadrukte ook het belang van technologische innovatie, AI en samenwerking tussen bedrijven, en sloot hoopvol af: “Houd vooral vast aan het gevoel van kracht. We zijn – actueel nieuws – het vier na gelukkigste land ter wereld.”

Breed vertegenwoordigde bewindspersonen

De aanwezigheid van vijf bewindslieden onderstreepte de urgentie. In een panelgesprek deelden Van Hijum (SZW), Beljaarts (EZ), Agema (VWS), Bruins (OCW) en Paul (OE) hoe het tekort hun sectoren raakt. Daarna gingen de deelnemers in vier deelsessies dieper in op thema’s als productiviteit, de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, slimmer werken in de publieke sector en duurzame participatie.

• Lees ook: Drie soorten oplossingen voor werkgevers die worstelen met krapte op de arbeidsmarkt – HRMorgen.nl

De sessies brachten veel input, van slimme technologische toepassingen tot pleidooien voor minder regeldruk. Een verzuchting die vaak klonk: “Geef ons ruimte. Laat ons mogelijkheden benutten, in plaats van alles af te dichten met regels.”

Inbreng vanuit het veld: meer dan luisteren

Hoewel de top geen beleidsdoorbraken bracht, werd de inzet en betrokkenheid van deelnemers gewaardeerd. Anne Megens (AWVN) prees het initiatief: “Mooi dat het kabinet erkent dat krapte een van de grootste uitdagingen van dit moment is. We zullen keuzes moeten maken – ook moeilijke.” Volgens haar is investeren in onderzoek, onderwijs en innovatie cruciaal, net als het aantrekkelijker maken van méér uren werken. Maar ze miste ook iets: “Het is niet gegaan over buitenlandse werknemers. Terwijl kennis- en arbeidsmigratie essentieel zijn voor het functioneren van onze arbeidsmarkt.”

Ook Jurriën Koops (ABU) onderstreepte de noodzaak van visie en minder regels: “De arbeidsmarkt heeft lucht nodig. Bedrijven moeten structureel leren werken met minder mensen. Dat vraagt om minder regels en een heldere visie op welke economie we in Nederland willen.”

Werkgeverschap en maken van keuzes

HRMorgen hoofdredacteur Wim Davidse merkte op dat één essentieel aspect vaak onderbelicht bleef: “De kwaliteit van werkgeverschap. Aanstekelijk, stimulerend leiderschap is de sleutel tot hogere productiviteit.” Hij roemde de presentatie van Rick Wolsink, directeur van Dorpsschool Halle: “Niet ingewikkeld, maar wél inspirerend. Een voorbeeld van hoe het anders én beter kan.”

Waar Ronald Dekker (TNO) het belang van actie vanuit de markt benadrukt (“De overheid kan het niet alleen oplossen. Bedrijven moeten de mogelijkheden die ze zélf hebben, veel beter benutten”), wees Ton Wilthagen (Universiteit Tilburg) er juist op dat er meer sturing van bovenaf moet zijn: “De recepten zijn bekend, maar ze bieden geen garanties. Er moet gekozen worden aan de vraagzijde: waarop willen we ons in Nederland toeleggen? Die visie ontbreekt nog.”

Tot slot: samenwerken aan structurele oplossingen

De microfoonkubus die door de zaal vloog, leverde veel inzichten op. Eén daarvan was van een redacteur in de zaal: “Voer regie en neem beslissingen op basis van data die toegankelijk en uitlegbaar zijn. Durf ook lastige thema’s te bespreken.” Het lijkt een mooie oproep om de beweging die met deze top is ingezet, voort te zetten. Niet alleen met rapporten en bijeenkomsten, maar met concrete keuzes. 

De top liet zien dat er veel kennis, urgentie en ideeën zijn. Maar ook dat een nationale regie nog ontbreekt. Zoals Blom al vroeg in haar speech stelde: “Het is een gemiste kans als je geen keuzes maakt.” De hamvraag is dan ook: lukt het ons om vanuit die gedeelde urgentie ook richting te kiezen?