Wat je als opdrachtgever moet weten (en mag vergeten) over de handhaving Wet DBA. En de wet VBAR

Er was de afgelopen maanden veel nieuws en commotie rond het hervatten van de handhaving op schijnzelfstandigheid, ook wel de handhaving van de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (wet DBA). Niet al dat nieuws was even relevant, maar het zorgde soms voor extra verwarring. Een poging tot een overzicht.

In een aflevering van de podcast HRMorgen bespraken we de hervatting van de handhaving op de beoordeling arbeidsrelaties en de impact daarvan op de arbeidsmarkt. Dat deden we met twee gasten: Hugo-Jan Ruts, hoofdredacteur van ZiPconomy, het online platform over zelfstandige arbeid en Coralie Elmont, directeur non-profit bij Compagnon.

Onder leiding van Wim Davidse, hoofdredacteur van HRMorgen, gingen deze gasten in op de stappen die werkgevers moeten zetten om compliant te zijn: hoe kun je ook na 1 januari veilig zzp’ers inhuren en voorkomen dat je geconfronteerd wordt met naheffingen?

Het volledige gesprek van Wim Davidse met Coralie Elmont en Hugo-Jan Ruts kan je terugkijken op YouTube of beluisteren op ons Spotify-kanaal.

Bekijk of beluister de podcast

Opheffing handhaving moratorium en nieuwe wet VBAR

“Het is goed om twee dingen uit elkaar te halen: ten eerste het verschil tussen de opheffing van het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025 en de nieuwe wet VBAR, die er nog lang niet is. En ten tweede is er een verschil als het gaat om de impact op opdrachtgevers en zzp’ers”, zo stelde Hugo-Jan Ruts.

We zetten alle feiten hieronder nog even op een rij:

1. Het Kabinetsbeleid

Dat het handhavingsmoratorium zou komen te vervallen, dat is al langere tijd bekend. Hoe dat er precies uit zou moeten zien, heeft het Kabinet in een brief uit september duidelijk gemaakt:

Vanaf 1 januari 2025 kan de Belastingdienst – bij overtreding van de regels – weer direct naheffingsaanslagen loonheffing en sociale premies opleggen, zonder waarschuwing vooraf of zonder eerst een ‘aanwijzing’ te geven zoals nu het geval is.
De optie van een ‘aanwijzing’ komt per 1 januari 2025 te vervallen.
De controles vinden alleen plaats over de periode vanaf 1 januari 2025 en dus niet over de periode daarvoor. Mogelijke naheffingen zullen dus ook alleen plaatsvinden over de periode vanaf 1 januari 2025 en niet daarvoor.
Organisaties die aantoonbaar actief bezig te zijn met het verkrijgen van grip op dit dossier, zullen in 2025 nog geen ‘vergrijpboete’ krijgen (een vergrijpboete kan 25 tot 50% van de naheffingssom zijn, tot – in uitzonderlijke gevallen – 100%). Ze kunnen eventueel wel een (lagere) verzuimboete ontvangen.
De controles zullen primair plaatsvinden bij de opdrachtgevers van zzp’ers, niet bij individuele zzp’ers.

Lees ook op ZiPconomy: Brief Kabinet over handhavingsbeleid

2. Reactie Tweede Kamer

In een debat na die brief heeft de Tweede Kamer ingestemd met deze aanpak. Ze dringt er – via moties – wel op aan om “risicogericht” te handhaven en daarbij de focus te leggen op de aanpak van “gedwongen zelfstandigen, onderbetaling, evidente schijnzelfstandigen en arbeidsmigratieconstructies.”

De Tweede Kamer wil ook dat de Belastingdienst – in andere gevallen – bij controles de ‘menselijke maat’ hanteert en de mogelijkheid gebruikt om een ‘waarschuwing’ te geven. Zo’n waarschuwing kan de Belastingdienst ook nu al geven dus dat is niet echt anders geworden na de motie.

Lees ook over het debat in de Kamer en de ingediende moties:

3. Strategie handhaving

In een eerdere podcast voor ZiPconomy, (zie hier) maar ook meer recent tijdens een bijeenkomst bij de Bovib (zie hier) heeft de Belastingdienst nog eens verder uitgelegd welke aanpak ze wil hanteren.

“De Belastingdienst gaat steekproefsgewijs controleren, maar zet vooral in op communicatie, om zo opdrachtgevers, bureaus en zelfstandigen te wijzen op hun verantwoordelijkheid om de juiste contractvorm te kiezen”, zo legt Hugo-Jan Ruts uit. “Daarbij hanteren ze een schillenmodel: eerst kijken naar processen en bijvoorbeeld keurmerken voordat ze tot een volledig boekonderzoek overgaan. Wat verder belangrijk is om te benoemen, is dat de controles plaatsvinden bij de opdrachtgevers, niet bij de ZZP’ers.”

Een paar kernpunten:

De Belastingdienst vertelt graag dat ze na 1 januari 2025 niet anders gaat controleren (basis zijn de Deliveroo-criteria) en dat ze niet méér gaat controleren (het controleteam bestaat nu al uit 80 fte en dat blijft zo).
Wat verandert zijn de consequenties. Aanwijzingen (zonder naheffing of boetes) maken plaats voor naheffingen (zonder verzuimboete indien de contractpartij goede intenties toont qua naleving van wet- en regelgeving).
Daarbij is wel duidelijk dat de uitleg die de Belastingdienst geeft aan wat wel of niet kan, strikter is dan wat opdrachtgevers, bureaus en zzp’ers zelf soms als wenselijk zien. Zo beschouwt de Belastingdienst opdrachten die nadrukkelijk te maken hebben met ‘capaciteit’ en met ‘piek & ziek’ als snel als niet passend bij een zzp-overeenkomst.
Dat wordt ook expliciet duidelijk in de 10 voorbeelden in de flyer ‘ZZP Ja of Nee’ die het Ministerie van SZW heeft opgesteld als onderdeel van de publiekscampagne.

Lees meer over de aanpak van de Belastingdienst op ZiPconomy:

4. Wat moeten opdrachtgevers doen?

In de podcast komen deze punten aan de orde

Zorg dat je dossiers, processen op orde hebt, maar let wel: hoe een en ander in de praktijk werkt is belangrijk, niet wat er op papier staat
Maak een eigen afwegingskader op basis van bekende criteria en documenteer dat oordeel goed
Hou je zelf niet voor de gek: wat niet kan, kan niet.
Maar vooral de stap van een tijdelijk functie naar een echt project (uniek/specifiek)

Lees daarover ook:

5. Wat moeten zzp’ers doen?

Zelfstandigen hoeven zich niet zozeer zorgen te maken over het feit dat ze zelf gecontroleerd worden en mogelijk boetes krijgen. Ruts: “De grootste zorg voor zelfstandigen is niet zozeer de controle zelf, maar de mogelijke uitval van opdrachten door koudwatervrees bij opdrachtgevers.” Handel vooral proactief en denk mee met je opdrachtgevers.

Meer tips voor voor zzp’ers: Zo blijf je na 2025 nog zzp’er, zet deze stappen – ZiPconomy

6. Hoe zit het met die nieuwe wet Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (wet VBAR)?

Minister Van Hijum neemt extra tijd om ‘nog eens goed’ naar de wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie en Rechtsvermoeden (wet VBAR) te kijken. Hij wil daarbij zowel het kritische advies van de Raad van State als de verwachte antwoorden van de Hoge Raad in de Uber/FNV-zaak meenemen. Die antwoorden worden begin volgend jaar verwacht.

Van Hijum deed deze toezegging tijdens een debat in de Tweede Kamer, op aandringen van VVD-Kamerlid Thierry Aartsen. Eerder had de minister aangekondigd de wet VBAR nog dit jaar naar de Kamer te sturen, maar dat plan is nu uitgesteld.

Ondertussen vervalt per 1 januari 2025 dus wel het handhavingsmoratorium. Oorspronkelijk zou dit pas worden opgeheven bij de invoering van een nieuwe wet met duidelijke criteria. De eerder geplande invoeringsdatum van 1 januari 2026 van de wet VBAR lijkt nu definitief van tafel.

Lees meer over de wet VBAR op ZiPconomy:

7. Wat gaat er nog veranderen tot 1 januari 2025?

Dat weet je natuurlijk nooit helemaal, maar eigenlijk is het dit voor nu wel zo’n beetje. Of dit tot fricties op de arbeidsmarkt zal leiden, zoals personeelstekorten of onvrede onder zzp’ers, en of de politiek daardoor in actie komt, zal waarschijnlijk pas na 1 januari blijken.

Belastingdienst, schijnzelfstandigheid, wet dba, Wet VBAR, zzp