Penvrienden over arbeidsproductiviteit: Leiderschap in 2025 vraagt daadkracht tonen en regels opschonen

Beste Rina,

Ik ga een bekentenis bij je doen. Ik ben terug op X (formerly known as Twitter). Ik was eraf gegaan, zonder mijn account te deleten, omdat het me gewoon niet vrolijk maakte als mens. Teveel rommelreclame en negatieve berichtgeving. Het bevorderde mijn productiviteit en gemoedstoestand vooral op een negatieve manier. Maar ik ben terug… ik wil namelijk de ontwikkeling van DOGE op de voet volgen. 

DOGE staat voor The Department of Government Efficiency en wordt geleid door Elon Musk en Vivek Ramaswamy. Hun focus zal liggen op het afslanken van inefficiënte federale overheid om daarmee 2000 miljard per jaar te bezuinigen, vooral met het reduceren van regels en het ontslaan van personeel. Tweeduizend miljard is misschien wat ambitieus, al mag je Musk nooit onderschatten. Maar al halen ze de helft, de verwachting is dat het procentpunten aan structurele groei extra zal betekenen én de productiviteit zal exploderen. 

Uiteraard zal het ten koste gaan van zaken zoals het milieu (daar ben ik niet blij mee) en zullen we andere excessen zien, maar onderaan de streep is de verwachting dat er een nieuwe renaissance plaats zal vinden met nieuw optimisme. En het gekke is…. Ik geloof dat ook en ik wil het op de voet volgen aangezien dat ‘virus’ daarna gegarandeerd zal overslaan naar Europa.

Laten we eens van een afstand bekijken. De overheid, maar ook de zorg en het onderwijs, is geëxplodeerd in mensen en regels. En hoe meer beleidsmakers we krijgen, des te meer regeltjes ze maken en des te meer controle ze moeten doen, des te meer regels ze maken, des te meer….. Het is de wetmatigheid van organisaties, profit en non-profit, om altijd maar te willen groeien en belangrijker te worden. Maar weinigen hebben het doel om zichzelf op te heffen of worden gestuurd op productiviteit en efficiency. 

Alleen ‘de markt’ en concurrentie corrigeren profitbedrijven. Non-profitbedrijven worden daarin nooit gechallenged en kunnen ongelimiteerd doorgroeien in het maken van regels. De hele sector van accountancy en (ICT-)consultancy draait daarop. Nog maar te zwijgen van de bancaire sector die tienduizenden bullshit banen in leven moeten houden om ‘witwassen’ tegen te gaan. Allemaal talenten die nul opleveren aan productiviteit voor de BV Nederland en in de knop van hun carrière afgestopt worden door het simpelweg controleren van regels dat ook door AI had kunnen gebeuren.

En ondanks dat er heel veel goed gaat in Nederland, is het toch bijzonder dat zo’n beetje alle nieuwe wetgeving niet doorgaat door ICT-problemen en capaciteitsgebrek bij uitvoeringsinstanties. Zouden die uitvoeringsinstanties het te druk hebben met de regels die vanuit de ministeries worden bedacht? 

Of wat dacht je van Defensie, dat veel meer mensen moet aannemen en opschalen, maar regels uit het verleden maken dat lastig. Verworven rechten, die met hand en tand verdedigd worden door de polder, maken innovatie en productiviteitsgroei wel erg lastig. Ik hou van onze democratie, maar die zou wel meer gepaard mogen gaan met daadkracht om problemen aan te pakken zoals het bouwen van huizen, tegengaan van stikstof of het opschalen richting een oorlogseconomie. De bezem halen door de polder, de overheid, bezwaarprocedures, en overbodige regels zou zomaar eens meer effect kunnen hebben op productiviteit dan AI. Want die ontwikkeling zijn we ook aardig aan het afremmen met alle nieuwe regels rondom de AI-Act…. 

Welke regels, ministeries, beleidsorganisaties en dergelijke moeten we als eerste afschaffen volgens jou om de productiviteit in Nederland drastisch te vergroten?

Een regel moeten we echter wel behouden en dat is het vieren van de feestdagen. De beste wensen voor 2025!

Geert-Jan

Duocolumn Penvrienden over arbeidsproductiviteit

Rina Joosten-Rabou is CEO bij AI HR bedrijf Pera, dat al meer dan tien jaar high performance in organisaties onderzoekt en de patronen vastlegt met behulp van AI. Wat is toch het geheime recept van productieve medewerkers?

Geert-Jan Waasdorp, CEO van Intelligence Group, is al 25 jaar arbeidsmarktanalist en -kenner. Hij schreef in 2024 dat arbeidsproductiviteit de belangrijkste KPI voor recruiters en recruitmentteams zou moeten zijn. Het is het wapen tegen arbeidsmarktschaarste én voor werkgeluk.

Rina en Geert-Jan verzorgen een duocolumn over dit onderwerp voor HRMorgen.nl

Beste Geert-Jan,

Bedankt voor je brief, die zoals altijd stof tot nadenken biedt. Terug naar X (voorheen Twitter) vanwege DOGE? Het klinkt bijna ironisch, maar ik begrijp je fascinatie. Efficiëntie, productiviteit en groei blijven relevante thema’s – zowel voor bedrijven als overheden. Maar toch: een land besturen is iets heel anders dan een bedrijf runnen.  

In een bedrijf draait alles om snelheid, efficiëntie en resultaten. Een land heeft een veel bredere verantwoordelijkheid: het moet de randvoorwaarden creëren waarin mensen goed kunnen samenleven. Dat vraagt om leiderschap dat verder kijkt dan winst en cijfers, leiders die balans vinden tussen daadkracht en rechtvaardigheid.  

Ik moest denken aan een gesprek dat ik onlangs had met Cees van Ekris, de Theoloog des Vaderlands. We spraken over AI, leiderschap en deugden. Ik zei toen: als we narrow AI-modellen goed trainen, kunnen ze ons juist helpen om bias en oneerlijke beslissingen te voorkomen. Rechtvaardigheid is een deugd waar technologie verrassend veel kan aan bijdragen, misschien zelfs meer dan mensen zelf. Mensen blijven vaak onbewust bevooroordeeld en gevangen in hun eigen bubbels. AI biedt, mits goed ingezet, een kans om eerlijkere besluitvorming te realiseren.  

Dit vraagt echter wel iets van leiders. Kahneman liet al zien dat mensen oppervlakkig denken en handelen vanuit snelle aannames. Daarom hebben we leiders nodig die de moed hebben om zich écht te verdiepen. Niet alleen in de principes van AI, maar ook in complexe vraagstukken die technologie overstijgen. Zoals Beatrice de Graaf in Buitenhof stelde: leiders mogen we niet alleen beoordelen op hun resultaten, maar ook op hun deugden zoals moed, rechtvaardigheid, wijsheid.  

Dit geldt niet alleen voor politieke leiders, maar ook voor leiders in het bedrijfsleven. Neem HR-afdelingen. Terwijl marketing en finance al volledig datagedreven werken, blijft HR vaak achter. Te veel beslissingen worden nog op onderbuikgevoel genomen. Als we willen dat AI onze besluitvorming eerlijker maakt, moeten juist HR-professionals vooroplopen. Begrijpen zij hoe je biases in selectieprocessen elimineert? Hebben ze datawetenschappers in hun teams? HR is te vaak de zwakste schakel, terwijl dit het domein zou moeten zijn waar technologie écht verschil maakt.  

Je sprak in je brief over regels en regeldruk. Daar ligt inderdaad een uitdaging. Terwijl we sociale media nauwelijks reguleren, zien we bij AI juist een overregulering die innovatie belemmert. De AI-Act is bedoeld om ons te beschermen tegen Big Tech, maar lijkt vooral een rem te zetten op vooruitgang. Bedrijven die erin slagen de regels slim in hun processen te verweven, zien wel de voordelen. De rest blijft achter, omdat regelgeving innovatie niet stimuleert, maar afremt.  

Het maakt me ook nieuwsgierig naar leiderschap in bredere zin. Voor mij gaat 2025 om leiders die de balans weten te vinden: daadkracht tonen en regels opschonen waar nodig, zonder de echte problemen uit het oog te verliezen. Dat vraagt moed én wijsheid – eigenschappen die we in leiders te vaak missen.  

Ik wens je geloof, hoop en liefde toe in 2025!

Hartelijke groet, 

Rina